Oxwexwe ya mana mo yokulundulula epangelo

Momudo 2012, omukalelipo waBotswana moNamibia, Gobopang Duke Lefhoko, okwa li e lipopila eshi kwa li a tambula oinima yoshali koshoongalele shoSwapo shokwoongela oshimaliwa.

“Eshi kwa li nda ya kouvalele woSwapo, okwa li nda pewa elapi lomofingo loSwapo oshali. Opu na oshitumbula tashi ti omunhu iho mono epuko moshinima we shi pewa omaano. Onghee nee onda tambula omaano,” Osho a ti ngaho.

Lefhoko okwa li umwe vomovanadiplomate ovo kwa li tava shekwa eshi kwa li va ya kouvalelo voSwapo mOvenduka oko kwa li kwa ya ovafimanekwa vahapu vokondje yoshilongo nokwa li va monika va djala omindjalo doSwapo.

Ongudu yomilameno yedina Rally for Democracy and Progress (RDP), oyo kwa li tai lelwa kwaao kwa li e liteekwa koSwapo Hidipo Hamutenya, okwa li ya lundila ovanadiplomate kutya otave lidopo moikwapolotika yaNamibia.

Eedula dihapu da pita, ongudu tai pangele inai ulika naana ya fa ina ko na sha nokukwata ko ovanambelewa vokondje yoilongo, unene ngaa ovo va dja koilongo ngaashi China, Russia naZimbambwe opo va ulike eyambidido koSwapo.

Konima yeedula 12, Swapo paife ota udifa okulidopa nokwafa ta feekele kutya opu na oshinima sha puka omanga ehe na oumbangi kutya oshike naana sha ningwa sha puka.

Oivike ya dja ko, minista e na sha nomakwatafano opaunyuni Peya Mushelenga, okwa li a pula oEuropean Union (EU), Germany, France, Spain naPortugal konima eshi kwa li va shakena nongudu yoIndependent Patriots for Change (IPC) opo va kundafane oinima ya yooloka mwa kwatelwa nomahoolo opashiwana aNamibia oo a teelelika.

Mushelenga okwa ti epangelo itali kelele ovatumwakalelipo va kundafane neengudu dopapolotika.

Ashike nee, minista woinima ya pamba ovatalelipo okwa ti eenghundafana dovatumwakalelipo noohandimwe inava kalela po epangelo laNamibia oda talika kutya inadi wapala nokwa talika kutya otave lidopo moinima yopashiwana.

Natango, omupedu pelesidente woSwapo Netumbo Nandi-Ndaitwah, tete okwa ti oshinima eshi kashi shi opupyakadi pakutala.

“Ashike okukundafana oikumungu yepangelo nokukwatela mo moinima yopolotika otashi eta omalipulo mahupu,” Osho a lombwela ongudumutima yoSwapo efiku la landula ngaho.

“Paku ya moule, otashi peya pu na ondunge yokulidopa momahoololo etu shaashi oshinima eshi oshi na edimba lomalunduluko epangelo,” Pelesidente woSwpo osho a ti ngaho ashike ineshi ya nee moule.

Epopyo lakula la ningwa kuNandi-Ndaitwah shaashi ina popya kutya oshoongalele shovatumwakalelipo neengudu dopolotika otashi talika ko shi na sha nomalunduluko epangelo ngahelipi.

Opwa kala pu na oshinima tashi kumwifa shaSwapo a tana ovo a fa wete ve na ekwatafano neengudu domilameno nande omakwatafano oo aa tambulwa ko paudemokoli.

Moule weedula nhatu da pita Nandi-Ndaitwah okwa kala nokukondjifa oshinima eshi shelunduluko lepangelo peemhito da yooloka.

Okwa li a popya mopaliamente kutya moilongo yokoumbuwanhu waAfrika omu na eenghendabala dokukufa ko eengudu dekondjelo manguluko koipundi.

Momudo 2020, okwa ti epapuduko leekandidate de likalela po doovene moNamibia oli li ondunge yokulundulula epangelo Swapo a dulwe eenghono.

Okulundila ovanadiplomate otashi dulu okuvaetela oupyakadi.

Osha yela nawa kutya ovanadiplomate ohava yandje eemhito deenghundafana kushe umwe opo kutulwe pombada eenghalo neyambulepo loshilongo omo ve li. Paushili, okushakena novaleli veengudu dopolotika, mwa kwatelwa naavo veengudu domilameno otashi dulika shi talike ko kutya kashi li mondjila unene ngaa ngaashi moNamibia.

Hano oshike ashike omapopyo oo tae ya eshi ve li mekwatafano neengudu domilameno?

Namibia luhapu oha kufa oimaliwa koilongo yokondje ya yooloka, ndee oshi uditike ko nawa kutya oilongo yokondje otai ningi eenghundafano opo i mone kutya oshilongo osha fikama peni.

Navo ova hala okuunda kutya oimaliwa yovafutivoishoshela vavo otai longifwa shike.

Paushili, opu na oshinima inashi yela nawa poshinima eshi shovanadiplomate: Epangelo ola teelela okupewa oshimaliwa tashi di koilongo yaEuropa oko kwa dja ovanadiplomate ovo inali hala va popya novanhu va konge ouyelele kombinga yopolotika, unene ngaa momudo womahoololo.

Oshivike sha dja ko epangelo okwa li la patulula opolohalama yoEarly Childhood Development (ECD) mOvenduka oyo kwa li ya pewa oshimaliwa shi fike peemiliyona N$58 koEU.

Owa teelela oEU ile oilongo imwe yaEuropa opo i kale tai yandje oshimaliwa omanga ihe udite kutya opolotika moshilongo oya fikama peni.

Pamwe ovanambelewa voSwapo ovo ve li mepangelo pamwe ova pumbwa okulongifa oshinima eshi shovanadiplomate opo va lundulule oinima yavo yopaudemokoli ndee tava tula po omilandu da yela opo va yambule po eengudu dopapolotika novakwashiwana va dule okukufa ombinga moinima yopaudiplomate.