Uveni ko tuu: Kapu na oshimaliwa

Uveni ko tuu: Kapu na oshimaliwa

I IGWANAHANGANO (United Nations) inayi gandja nando nenge yu uvaneka okugandja oshimaliwa koSwapo nenge kEpangelo lya Namibia pethimbo lyemanguluko lyoshilongo.

Oshitsa shika osho nee Oministeli yOonakulwa aakulu Ngarikutuke Tjiriange a li a hala okuyelitha nawa nolwahugunina, ta lombwele ngaaka iikundaneki mOvenduka mEtitatu lyoshiwike shika. Pethimbo ta yamukula komaindilo goonakulwa aakulu mboka ya ninga oontanda dhawo pomatungo guuministeli we mOvenduka, Tjiriange ina ekelahi owala omaindilo goonakulwa aakulu, ihe okwa yelitha nokutsa omuthindo mpoka kutya kapu na nando esiku limwe Iigwanahangano (UN) ya gandja oshimaliwa moshinima shoka tashi popiwa.Mombapila yawo yomanyenyeto ndjoka ya gandja kOminista yOonakulwa aakulu mOmaandaha, ongundu ndjika otayi popi kutya palopota yOmbaanga yUuyuni omwa shangwa kutya Epangelo olya li li na okugandja “uupakete kokuhomatukululwa koonakulwa yoPlana, omahala okukala, nosho wo oshimaliwa palulwe shoompumbwe dhetu”.Tiriange mEtitatu moka, okwa gandja wo ookopi dholopota ndjoka tatyi popiwa ta ti kutya oya kuthwa mewiliwili nenge tutye koInternet.”Olopota ndjoka tayi popiwa mpaka otayi kwatela mo owala oonakulwa yoPlana ashike oya kwatela mo wo noonakulwa woSWATF.Olopota ndjika inayi popya nando osha kombinga yoshimaliwa shoka tashi popiwa ku Malulu nongundu ye,” Tjiriange ta popi ngaaka.Aantu mboka ya galukila komagumbo konima yemanguluko oya li ya pewa iikumbatha, iilongitho yomomapya, yomookombitha noya kala nokupewa iikulya uule womumvo aguhe.”Oshinima shoka osha ningwa molwoonkondo dhIigwanahangano, ihe ka sha li oshinakugwanithwa shoSwapo.Shoka shi li mondjila osho shoka kutya Iigwanahangano osho hayi ningi muuyuni auhe kombinga yinima ya faathana, na ihayi kwatelemo nando iifuta yasha koomuma.”Oonakulwa mbaka aakulu otaya lombwelwa iinima inayi yela nokutsuwa omaminimini kaantu mboka taye ya pe omauyelele ga puka, ta popi ngaaka.Tjiriange okwa gandja wo ookopi dhomukanda gwa zi kehangano lyIigwanahangano li na sha noontauki nenge tutye UN High Commissioner for Refugees ngoka tagu yamukula kOmupresidende Hifikepunye Pohamba ngoka a li a pula a pewe uuyelele kIigwanahangano kombinga yoofuto ndhoka tadhi popiwa.”Etsokumweuvathano olya li lya yela na inali kwatelamo nando oshimaliwa sha gwedhwapo shoka andola shi na okupewa aantu koomuma.Ishewe ina ku ningwa kwa li nando oonkundathana dhi na sha nokufutwa kwaantu moshinima shika,” Komufala gwIigwanahangano Joyce Mendscole ta shangele ngaaka kOpresidende mu Kotoba omumvo gwa zi ko.Kuyele esiku tuu ndyoka, Tjiriange okwa li a popitha oonakuninga ehololomadhiladhilo mboka ya ninga oontanda dhawo komeho gomatungo gUuministeli woonakulwa aakulu mOvenduka.Minista okwa lombwele aantu mboka kutya Okabinete oka li ka tsakanene mEtiyali nokukundathana kombinga yomaindilo gawo moka ya ningi etokolo kutya omaindilo goonakulwa aakulu itaga vulu okutulwa miilonga paliko lyoshilongo.Momukanda gwowo gwotango gwomanyenyeto, ongundu ndjika oya pula yi futwe oshimaliwa shondola/N$80 000 momuntu kehe – oshimaliwa shoka aniwa ya uvanekelwa kIigwanahangano – okapakete koondola/N$32 000 momuntu kehe taka indjipalekwa nomimvo ndhoka omuntu a kala kombanda, nenge ya pewe oondola/N$500 000 momuntu kehe ngoka a za kombanda.Konima yokweendulula eindilo lye kutya oonakulwa aakulu naya tegelele megundjilo, Tjiriange okwa pula oonakulwa aakulu ya shune komagumbo gawo meendelelo muuwanawa wuundjolowele woshigwana.Okwa popi wo kutya ongundu ndjika otayi yonagula uuthemba womainyengo ga manguluka gaakwashigwana yalwe mboka ya hala okwiinyenga memanguluko pondingandinga yoshilando.Ngaashi naanaa ya ninga mOmaandaha, ongundu ndjika oya tindi okuthiga po ehala ndyoka, nokonima sho Tjiriange ashuna mombelewa ye, oongundu ya geya oya tameke okwiigidha Ominista nosho Epangelo ya geya.”Opo nee ta tu sila mpaka! Shika nashi kale Kassinga omutiyali, tashi kala Heroes Acre omutiyali,” Ruusa Malulu ngoka e li omuwiliki gwongundu ndjika ta igidha ngaaka.Tjiriange okwa li a popi kutya kapu na ngoka ali a thiminikwa a ndjoine ekondjelomenguluko, osha li owala paiyambo.Oya pula kutya omolwashike nee yamwe yomaakondjelimanguluko ya li nohaya futwa, omanga yakwawo ihaya mono sha.”Omolwashike yamwe ya pewa oofaalama omanga yamwe inaya pewa sha?” taya pula ngaaka.Oya ukitha gamwe gomomapulo gawo kOmupresidende gwoSwapo tatekulu Sam Nujoma.Oya pula kutya omolwashike ye ong’Omupresidende omukulu ha mono ondjambi yi thike poyOmupresidende ngoka e li koshipundi.Oyendji yomongundu ndjika oya ningi omatilitho kutya otaya ka kutha ko iinima mbyoka ya hala koonkondo, taya popi oofaalama.Ta yamukula kepulo konima sho ongundu ndjika ya gundjile, omugandjimulombo gwawo Alex Kamwi okwa popi kutya ongundu yawo oya tokola owala okukatuka oonkatu mbali.Oshinima shotango otaya kala mpoka ye li ngashiingeyi, oshitiyali, otaya ka shunitha uumbapila wawo wokuhogolola kombelewa yOmahogololo notaya ka nwetha mo oofamili dhawo dhi fale ko uumbapila mboka kombelewa yomahogololo.Kepulo kutya ota ti ngiini komapopyo gongundu ndjika, Tjiriange okwa yamukula kutya uuthemba wiilyo yongundu ndjika okukutha ombinga momahogolola nenge okwaahogolola.Kombinga yomatilitho kutya otaya ka kutha ko oofaalama koonkondo, Tjiriange okwa yamukula kutya oshilongo oshi ana ooveta ndhoka tadhi popi kutya omuntu kehe ngoka ta ka kambadhala okuninga ngaaka otaka pangulwa.”Ito vulu owala okukutha ko ofaalama yomuntu eyi pewa paveta molwashoka aniwa owa hala oshimaliwa shoka kashi po.Osha yela kutya oveta otayi ka kala kombinga ya nakukuthwa ofaalama ye,” Minista ta popi ngakaa.Tjiriange ta ti oonakuninga ehololomadhiladhilo otaya vulu okwiidhidhimikilwa shampa owala Epangelo li wete kutya osha pumbiwa.Ashike Epangelo itali ki idhidhimikila oshinima ngele nani otashi tula uundjolowele waantu,” ta popi ngaaka nekunkililo.”Pokuma mpoka ye li kapu na uundjugo.So, ngele omukithi gwokolela ogwa ndwafuka mpoka, hayo owala taya kwatwa,” ta popi ishewe nhgaaka.Pethimbo ta yamukula komaindilo goonakulwa aakulu mboka ya ninga oontanda dhawo pomatungo guuministeli we mOvenduka, Tjiriange ina ekelahi owala omaindilo goonakulwa aakulu, ihe okwa yelitha nokutsa omuthindo mpoka kutya kapu na nando esiku limwe Iigwanahangano (UN) ya gandja oshimaliwa moshinima shoka tashi popiwa.Mombapila yawo yomanyenyeto ndjoka ya gandja kOminista yOonakulwa aakulu mOmaandaha, ongundu ndjika otayi popi kutya palopota yOmbaanga yUuyuni omwa shangwa kutya Epangelo olya li li na okugandja “uupakete kokuhomatukululwa koonakulwa yoPlana, omahala okukala, nosho wo oshimaliwa palulwe shoompumbwe dhetu”.Tiriange mEtitatu moka, okwa gandja wo ookopi dholopota ndjoka tatyi popiwa ta ti kutya oya kuthwa mewiliwili nenge tutye koInternet.”Olopota ndjoka tayi popiwa mpaka otayi kwatela mo owala oonakulwa yoPlana ashike oya kwatela mo wo noonakulwa woSWATF.Olopota ndjika inayi popya nando osha kombinga yoshimaliwa shoka tashi popiwa ku Malulu nongundu ye,” Tjiriange ta popi ngaaka.Aantu mboka ya galukila komagumbo konima yemanguluko oya li ya pewa iikumbatha, iilongitho yomomapya, yomookombitha noya kala nokupewa iikulya uule womumvo aguhe.”Oshinima shoka osha ningwa molwoonkondo dhIigwanahangano, ihe ka sha li oshinakugwanithwa shoSwapo.Shoka shi li mondjila osho shoka kutya Iigwanahangano osho hayi ningi muuyuni auhe kombinga yinima ya faathana, na ihayi kwatelemo nando iifuta yasha koomuma.”Oonakulwa mbaka aakulu otaya lombwelwa iinima inayi yela nokutsuwa omaminimini kaantu mboka taye ya pe omauyelele ga puka, ta popi ngaaka.Tjiriange okwa gandja wo ookopi dhomukanda gwa zi kehangano lyIigwanahangano li na sha noontauki nenge tutye UN High Commissioner for Refugees ngoka tagu yamukula kOmupresidende Hifikepunye Pohamba ngoka a li a pula a pewe uuyelele kIigwanahangano kombinga yoofuto ndhoka tadhi popiwa.”Etsokumweuvathano olya li lya yela na inali kwatelamo nando oshimaliwa sha gwedhwapo shoka andola shi na okupewa aantu koomuma.Ishewe ina ku ningwa kwa li nando oonkundathana dhi na sha nokufutwa kwaantu moshinima shika,” Komufala gwIigwanahangano Joyce Mendscole ta shangele ngaaka kOpresidende mu Kotoba omumvo gwa zi ko.Kuyele esiku tuu ndyoka, Tjiriange okwa li a popitha oonakuninga ehololomadhiladhilo mboka ya ninga oontanda dhawo komeho gomatungo gUuministeli woonakulwa aakulu mOvenduka.Minista okwa lombwele aantu mboka kutya Okabinete oka li ka tsakanene mEtiyali nokukundathana kombinga yomaindilo gawo moka ya ningi etokolo kutya omaindilo goonakulwa aakulu itaga vulu okutulwa miilonga paliko lyoshilongo.Momukanda gwowo gwotango gwomanyenyeto, ongundu ndjika oya pula yi futwe oshimaliwa shondola/N$80 000 momuntu kehe – oshimaliwa shoka aniwa ya uvanekelwa kIigwanahangano – okapakete koondola/N$32 000 momuntu kehe taka indjipalekwa nomimvo ndhoka omuntu a kala kombanda, nenge ya pewe oondola/N$500 000 momuntu kehe ngoka a za kombanda.Konima yokweendulula eindilo lye kutya oonakulwa aakulu naya tegelele megundjilo, Tjiriange okwa pula oonakulwa aakulu ya shune komagumbo gawo meendelelo muuwanawa wuundjolowele woshigwana.Okwa popi wo kutya ongundu ndjika otayi yonagula uuthemba womainyengo ga manguluka gaakwashigwana yalwe mboka ya hala okwiinyenga memanguluko pondingandinga yoshilando.Ngaashi naanaa ya ninga mOmaandaha, ongundu ndjika oya tindi okuthiga po ehala ndyoka, nokonima sho Tjiriange ashuna mombelewa ye, oongundu ya geya oya tameke okwiigidha Ominista nosho Epangelo ya geya.”Opo nee ta tu sila mpaka! Shika nashi kale Kassinga omutiyali, tashi kala Heroes Acre omutiyali,” Ruusa Malulu ngoka e li omuwiliki gwongundu ndjika ta igidha ngaaka.Tjiriange okwa li a popi kutya kapu na ngoka ali a thiminikwa a ndjoine ekondjelomenguluko, osha li owala paiyambo.Oya pula kutya omolwashike nee yamwe yomaakondjelimanguluko ya li nohaya futwa, omanga yakwawo ihaya mono sha. “Omolwashike yamwe ya pewa oofaalama omanga yamwe inaya pewa sha?” taya pula ngaaka.Oya ukitha gamwe gomomapulo gawo kOmupresidende gwoSwapo tatekulu Sam Nujoma.Oya pula kutya omolwashike ye ong’Omupresidende omukulu ha mono ondjambi yi thike poyOmupresidende ngoka e li koshipundi.Oyendji yomongundu ndjika oya ningi omatilitho kutya otaya ka kutha ko iinima mbyoka ya hala koonkondo, taya popi oofaalama. Ta yamukula kepulo konima sho ongundu ndjika ya gundjile, omugandjimulombo gwawo Alex Kamwi okwa popi kutya ongundu yawo oya tokola owala okukatuka oonkatu mbali.Oshinima shotango otaya kala mpoka ye li ngashiingeyi, oshitiyali, otaya ka shunitha uumbapila wawo wokuhogolola kombelewa yOmahogololo notaya ka nwetha mo oofamili dhawo dhi fale ko uumbapila mboka kombelewa yomahogololo.Kepulo kutya ota ti ngiini komapopyo gongundu ndjika, Tjiriange okwa yamukula kutya uuthemba wiilyo yongundu ndjika okukutha ombinga momahogolola nenge okwaahogolola.Kombinga yomatilitho kutya otaya ka kutha ko oofaalama koonkondo, Tjiriange okwa yamukula kutya oshilongo oshi ana ooveta ndhoka tadhi popi kutya omuntu kehe ngoka ta ka kambadhala okuninga ngaaka otaka pangulwa. “Ito vulu owala okukutha ko ofaalama yomuntu eyi pewa paveta molwashoka aniwa owa hala oshimaliwa shoka kashi po.Osha yela kutya oveta otayi ka kala kombinga ya nakukuthwa ofaalama ye,” Minista ta popi ngakaa.Tjiriange ta ti oonakuninga ehololomadhiladhilo otaya vulu okwiidhidhimikilwa shampa owala Epangelo li wete kutya osha pumbiwa.Ashike Epangelo itali ki idhidhimikila oshinima ngele nani otashi tula uundjolowele waantu,” ta popi ngaaka nekunkililo.”Pokuma mpoka ye li kapu na uundjugo.So, ngele omukithi gwokolela ogwa ndwafuka mpoka, hayo owala taya kwatwa,” ta popi ishewe nhgaaka.

Stay informed with The Namibian – your source for credible journalism. Get in-depth reporting and opinions for only N$85 a month. Invest in journalism, invest in democracy –
Subscribe Now!

Latest News