Uupyakadhi uunene wolusheno

Uupyakadhi uunene wolusheno

O MPUMBWE onene yolusheno ndjoka ya dhenge South Afrika paulumompumbwe oya gumu wo Namibia mEtiyali lyoshiwike shika.

Ehangano egandji lyolusheno lya NamPower olya indile kAanamibia ayehe opo ya dhime oolamba adhihe ndhoka inadhi simana, omashina gokunyenyeka omeya omapyu, ootv, Oohi-fi, ooDVD nosho wo tuu. Aalongithi aanene yomalusheno ngaashi Oomina nomahangano galwe, nago otaga indilwa opo ga shunithe pevi elongitho lyolusheno nelalakano okuyanda ondhime.Ehangano enene egandji lyolusheno lyaSouth Afrika Eskom olya tseyitha onkalo yoshiponga moshilongo shawo kombinga yolusheno – shoka sha thiminike NamPower a shunithe pevi ekutho lye lyolusheno kuza koSouth Afrika noomegawatt 30.NamPower ota indile nee oongeshefa adhihe nosho wo oombelewa adhihe mu Namibia opo dhi kale dha dhima oolamba niilongitho mbyoka inayi simana naanaa pethimbo lyomutenya nosho wo pethimbo lyuusiku.Aakwashigwana otaya indilwa ngeyi opo ya kale ya dhima omashina gomeya omapyu ngele ya thiki komagumbo okuza kiilonga, omashina ngoka naga kale wo ga dhimwa pethimbo lyelongitho lyolusheno nakupwe.Omashina ngoka taya vulu nee okuga shunitha ko pethimbo taya ka lala, ano pethimbo lyuusiku kwa toka lela.Omugandjimulombo gwaNamPower John Kaimu okwa popi ngeyi kutya otaya ningi oonkundathana naalongithi aanene yolusheno ngaashi Oomina, omahangano ngoka haga topola omalusheno miitopolwa nenge tutye Regional Electricity Distributors (REDs) opo ku ningwe oonkambadhala dhokushunitha pevi elongitho lyolusheno, Namibia kaagwile moshiponga shondhime onene yolusheno.”Dhimeni iinima ngaashi oohi-fi, oovideo, ooDVD nosho wo iikwamalusheno yilwe, oshikwawo shunitheni pevi elongitho lyoopomba dhomeya gokuyoga,” Kaimu ta popi ngaaka.Aakwashigwana yalwe oya indilwa wo ya dhime oolamba moondunda dhaow moka kmu na aantu, elongitho li li pevi lyomeya omapyu, omashina gokutalela nosho wo ngoka gokupopyaleka.Kaimu okwa indile aakwashigwana ya longithe oomicro pehala lyokulongitha omasiga gogene.”Onkalo otayi konakonwa noyi li mokondolola.Otatu ka kala hatu mu kuthile ko kombinga yoshinima shika, mwakwatelwa oonkalo dhondhime yomeendelelo nenge tutye inayi pulandwa nosho tuu,” Kaimu ta popi.NamPower okwa okwa li a pewa elombwelo ongula yEtiyali okuza ku Eskom kutya nashunithe pevi elongitho lye lyolusheno okuza ku South Afrika noomegawatt 30 molwashoka opu na uupyakadhi wopautekenika mu Eskom.Pethimbo lyeindilo ndika lya Eskom, Namibia okwa li a ha kutha olusheno lwoomegawatt dhi li 238 ku Eskom.Eskom okwa ningi endilo ndika pakatendo ketsokumweuvathano ndyoka hali ithanwa SAPP ndyoka lya shainwa kiilongo mbyoka hayi kutha olusheno ku Eskom opo yi yuthe ngele opwe ya uupyakadhi megandjo lyolusheno.Eindilo ndika inali ningilwa owala Namibia, ashike olya ningilwa iilongo yilwe ngaashi Botswana, Lesotho, Mozambique, Swaziland, Zimbabwe na Zambia.Pethimbo ndika NamPower oha kutha olusheno koshitaasi she sha Ruacana mpoka omeya pethimbo ndika taga matuka owala kashona lela noocubicmeta 27 mowili.Osasiona yOlusheno ya Van Eck ohayi gandja olusheno lwoomegawatt 80, omanga Osasiona yOlusheno ya Paratus Pombaye hayi gandja owala olusheno lwoomegawatt 8 shoka sha etwa kuupyakadhi wopautekenika.Mu South Afrika, Eskom okwa popya nale kutya ota ka longitha omukalo gwokudhima omalukanda gontumba pethimbo lyontumba nokugandja omulilo komalukanda gamwe po tashi ningwa pamalufo ngele nani osha monika mo kutya aantu itaya longitha nawa omalusheno gawo.Aniwa shika tashi ka shingwe nee uule woshiwike shika.Elondodho ndyoka lya ningwa mEtiyali, olya holoka konima sho Eskom a popi kutya ombepo ya talala noonkondo otashi vulika yi ka sitope egandjo lyolusheno niilongitho yalyo.Egandjo lyolusheno ota li ka kala pevi noonkondo, Eskom ta londodha ngaaka.Omedhi gwa zi ko, Siseho Simasiku ngoka e li omukuluntu gwoshikondo shokukondolola omalusheno mu Namibia nenge tutye Namibia’s Electricity Control Board, okwa li a popi kutya iilongo ya Afrika lyokuumbugantu, oya pumbwa okupungula oshimaliwa oshinene megandjo lyolusheno opo Afrika a wape okugandja olusheno kiigwana ye mbyoka tayi indjipala noonkondo nosho wo okugandja olusheno komayambulepo.Ta ti oshitopolwa osha kukuta kombinga yolusheno.NamPower okwi ipyakidhila nokulongulula Osasiona yolusheno ya Hwange mu Zimbabwe opo a kale ha kutha olusheno hoka sho taku ka thikwa petameko lyomumvo 2008.Eskom okwa ninga nale etokolo lyokulongitha oobiliyuna ethele (N$100 billion) nelalakano okweeta po oonzo dhilwe dholusheno, tashi ka ningwa muule woomvula ntano twa thinda.Nando ongaaka, Afrika okwa pumbwa okutameka neshunitho pevi malongitho lyolusheno ngaashi okulongitha uumbiyena mboka itau pumbwa olusheno olundji nosho wo oku longitha oonzo dhilwe dhomalusheno ngaashi okulongitha olusheno lwoketango, Simasiku ta popi.Aalongithi aanene yomalusheno ngaashi Oomina nomahangano galwe, nago otaga indilwa opo ga shunithe pevi elongitho lyolusheno nelalakano okuyanda ondhime.Ehangano enene egandji lyolusheno lyaSouth Afrika Eskom olya tseyitha onkalo yoshiponga moshilongo shawo kombinga yolusheno – shoka sha thiminike NamPower a shunithe pevi ekutho lye lyolusheno kuza koSouth Afrika noomegawatt 30.NamPower ota indile nee oongeshefa adhihe nosho wo oombelewa adhihe mu Namibia opo dhi kale dha dhima oolamba niilongitho mbyoka inayi simana naanaa pethimbo lyomutenya nosho wo pethimbo lyuusiku.Aakwashigwana otaya indilwa ngeyi opo ya kale ya dhima omashina gomeya omapyu ngele ya thiki komagumbo okuza kiilonga, omashina ngoka naga kale wo ga dhimwa pethimbo lyelongitho lyolusheno nakupwe.Omashina ngoka taya vulu nee okuga shunitha ko pethimbo taya ka lala, ano pethimbo lyuusiku kwa toka lela.Omugandjimulombo gwaNamPower John Kaimu okwa popi ngeyi kutya otaya ningi oonkundathana naalongithi aanene yolusheno ngaashi Oomina, omahangano ngoka haga topola omalusheno miitopolwa nenge tutye Regional Electricity Distributors (REDs) opo ku ningwe oonkambadhala dhokushunitha pevi elongitho lyolusheno, Namibia kaagwile moshiponga shondhime onene yolusheno.”Dhimeni iinima ngaashi oohi-fi, oovideo, ooDVD nosho wo iikwamalusheno yilwe, oshikwawo shunitheni pevi elongitho lyoopomba dhomeya gokuyoga,” Kaimu ta popi ngaaka.Aakwashigwana yalwe oya indilwa wo ya dhime oolamba moondunda dhaow moka kmu na aantu, elongitho li li pevi lyomeya omapyu, omashina gokutalela nosho wo ngoka gokupopyaleka.Kaimu okwa indile aakwashigwana ya longithe oomicro pehala lyokulongitha omasiga gogene.”Onkalo otayi konakonwa noyi li mokondolola.Otatu ka kala hatu mu kuthile ko kombinga yoshinima shika, mwakwatelwa oonkalo dhondhime yomeendelelo nenge tutye inayi pulandwa nosho tuu,” Kaimu ta popi.NamPower okwa okwa li a pewa elombwelo ongula yEtiyali okuza ku Eskom kutya nashunithe pevi elongitho lye lyolusheno okuza ku South Afrika noomegawatt 30 molwashoka opu na uupyakadhi wopautekenika mu Eskom.Pethimbo lyeindilo ndika lya Eskom, Namibia okwa li a ha kutha olusheno lwoomegawatt dhi li 238 ku Eskom.Eskom okwa ningi endilo ndika pakatendo ketsokumweuvathano ndyoka hali ithanwa SAPP ndyoka lya shainwa kiilongo mbyoka hayi kutha olusheno ku Eskom opo yi yuthe ngele opwe ya uupyakadhi megandjo lyolusheno.Eindilo ndika inali ningilwa owala Namibia, ashike olya ningilwa iilongo yilwe ngaashi Botswana, Lesotho, Mozambique, Swaziland, Zimbabwe na Zambia.Pethimbo ndika NamPower oha kutha olusheno koshitaasi she sha Ruacana mpoka omeya pethimbo ndika taga matuka owala kashona lela noocubicmeta 27 mowili.Osasiona yOlusheno ya Van Eck ohayi gandja olusheno lwoomegawatt 80, omanga Osasiona yOlusheno ya Paratus Pombaye hayi gandja owala olusheno lwoomegawatt 8 shoka sha etwa kuupyakadhi wopautekenika.Mu South Afrika, Eskom okwa popya nale kutya ota ka longitha omukalo gwokudhima omalukanda gontumba pethimbo lyontumba nokugandja omulilo komalukanda gamwe po tashi ningwa pamalufo ngele nani osha monika mo kutya aantu itaya longitha nawa omalusheno gawo.Aniwa shika tashi ka shingwe nee uule woshiwike shika.Elondodho ndyoka lya ningwa mEtiyali, olya holoka konima sho Eskom a popi kutya ombepo ya talala noonkondo otashi vulika yi ka sitope egandjo lyolusheno niilongitho yalyo.Egandjo lyolusheno ota li ka kala pevi noonkondo, Eskom ta londodha ngaaka.Omedhi gwa zi ko, Siseho Simasiku ngoka e li omukuluntu gwoshikondo shokukondolola omalusheno mu Namibia nenge tutye Namibia’s Electricity Control Board, okwa li a popi kutya iilongo ya Afrika lyokuumbugantu, oya pumbwa okupungula oshimaliwa oshinene megandjo lyolusheno opo Afrika a wape okugandja olusheno kiigwana ye mbyoka tayi indjipala noonkondo nosho wo okugandja olusheno komayambulepo.Ta ti oshitopolwa osha kukuta kombinga yolusheno.NamPower okwi ipyakidhila nokulongulula Osasiona yolusheno ya Hwange mu Zimbabwe opo a kale ha kutha olusheno hoka sho taku ka thikwa petameko lyomumvo 2008.Eskom okwa ninga nale etokolo lyokulongitha oobiliyuna ethele (N$100 billion) nelalakano okweeta po oonzo dhilwe dholusheno, tashi ka ningwa muule woomvula ntano twa thinda.Nando ongaaka, Afrika okwa pumbwa okutameka neshunitho pevi malongitho lyolusheno ngaashi okulongitha uumbiyena mboka itau pumbwa olusheno olundji nosho wo oku longitha oonzo dhilwe dhomalusheno ngaashi okulongitha olusheno lwoketango, Simasiku ta popi.

Stay informed with The Namibian – your source for credible journalism. Get in-depth reporting and opinions for only N$85 a month. Invest in journalism, invest in democracy –
Subscribe Now!

Latest News