Sudan a tindilwa uunashipundi wa AU

Sudan a tindilwa uunashipundi wa AU

A DDIS ABABA – Sudan okwa kana mokupewa ewiliko lyEhangano lyUukumwe waAfrika, nenge tutye African Union (AU) mOmaandaha konima sho ewiliko ndyoka lya pewa Ghana konima sho Sudan a kana momahogololo ngoka oshikando oshitiyali omolwomakuyunguto ngoka ge li mu Durfur.

Alpha Oumar Konare ngoka e li omunandiplomaate gwa AU, okwa lombwele aatoolinkundana kutya Omupresidende gwa Ghana Johan Kufuor oye ta ka ninga Omunashipundi gwaAU. “Patsokumwe, Omupresidende Kufuor.”Ta popi wo kutya Sudan naye okwa yambidhidha etokolo ndyoka, opo ku yandwe omakuyunguto nenge tutye omananathano miikundathanwa yoshigongi shoka mwakwatelwa wo okwiindjipaleka aakwiita yokukaleka po ombili mu Somolia nosho tuu iinima yilwe yi na sha nombili miilongo ya Afrika.Omanga ina kuningwa etokolo ndyoka mOmaandaha, aatseyinawa miikwapolotika oya li ya popi kutya omananathano mu Sudan otaga ka dhana onkandangala pethimbo lyoshigongi shoka notaga ka manithwa owala okuuka pehulilo lyoshigongi.Aakwashigongi oya li ya popi ngeyi kutya, oonkundathana dhi li nawa odha li dha ningwa nomupokati Omupresidende gwa South Afrika Thabo Mbeki nongondu yaapresidende ya simanekwa.Uunashipundi moshinima shika owa li wa uvanekelwa Omupresidende gwa Dudan Omar al-Bashir sho a kala ina pewa oshipundi shika omumvo gwa zi ko – omolwamakuyunguto ngoka ge li moshitopolwa sha Darfur ngoka ga dhipaga konyala aantu ye li 200 000 noku halakanitha aantu ye li oomiliyona mbali oshinkwanu ntano (2,5 million) mboka ya thiga po omagumbo gawo.Oyendji oyata popi kutya onkalo oya nayipala omimvo dha zi ko nEpangelo ndyoka tali ya mbidhidhwa kAarab olya dhipaga aantu omayovi ogendji.Bashir okwa mboloka eyandjaganeko lyomatanga gIigwanahangano ngoka ga li ge na okutulwa moshilongo shoka opo ga kwathele omatanga gOngomngahangano yIilongo ga Afrika (AU) 7 000 ngoka ge li moshilongo shoka.Ominista yIikwapondje ya Sudan Lama Kol okwa lombwele oshitumikundaneki sha Reuters ta ti: “Ndika olya li ethaneko lyetu.Otwa ningi ngaaka paiyambo opo aakwiilongo mboka ya hala okutopagula Enenevi yandope ….shoka sha li sha simana, okuninga etokolo okuhanganitha Enenevi.”Amushanga-Ndjayi gwIiganahangano Ban Ki-moon okwa lombwele oshigongi nenge tutye oSummit ndjika kutya nakumonike ekandulepo lyomukundu moshitopolwa sha Darfur.”Otu na okupatulula epandja epe.Eindjipalo lyomakuyunguto moshitopolwa shoka itali vulu okutaambwa ko,” ta popi ngaaka.Nando nee ya kala noonkundathana oonde na Bashir moshinima shika, okwa ndola okwiiyutha kelombwelo lyokutuma aakwiita aakalekipo yombili yIigwanahangano, shoka osho shi li elalakano lyIigwanahangano nosho wo omapangelo giilongo yAaEuropa.Sudan okwa li a hala okupewa uunashipundi nando nee a ndopa okwiiyutha komalombwelo kombinga yekandulepo lyomukundu moshinima shuupyakadhi mboka wu li moshitopolwa sha Darfur.Sho osummit ndjika ya yi metifa lyiikundathanwa moshilandopangelo sha Ethiopia, Khartoum okwa thiminikwa opo kaakuthe ombinga mopoosa yuunashipundi molwashoka omatanga ge oga ndopa okweeta ekandulepo lyomukundu moshitopolwa sha Darfur.Pethimbo lyoshipopiwa she, Konare okwa tameke ta tamaneke Khartoum kutya okwa ponokele aakwashigwana mu Darfur, moka Washington ta popi kutya ohamu dhipagwa aantu iipundjamenye shoka a popi nokuli kutya omadhipago gaanahenda.”Ota tu indile kEpangelo lya Sudan li sitope okuninga iiponokela mu Darfur, nopehala lyokuninga ngaaka, nali konge omukalo gwokweeta po ombili,” ta popi ngaaka.Ehangano limwe hali lalakanene omauwanawa goshigwana lyedhina Amnesty International olya li lya popi pamushangwa omasiku ngaka kutya ngele AU okwa gandja uunashipundi ku Barshir ota ningi epuko enene.Chad ngoka ke na we omakwatathano omawanawa na Sudan konima sho omakuyunguto ngoka ge li mu Darfur ga ndwafukile moshilongo she, okwa popi kutya okwa gana kutya ngele uunashipundi owa pewa Bashir ote ki ikutha mo mongongahangano yIilongo ga Afrika (AU).Aanadiplomaate oya hokolola wo ngeyi kutya omapangelo giilongo yokuuninginino oga ningi oonkambadhala dhokuninga omakwatathano opo Sudan kaapewe uunashipundi wa AU molwiikolokosha mbyoka yi li mu Darfur.Ashike omunambelewa gwopevi mEgumbo lyEpangelo lya Amerika Jendayi Frazer okwa ekelehi kokule omapopyo kutya omapangelo giilongo yokuuninginino oga kambadhala okunwetha mo aakuthimbinga opo Sudan kaapewe uunashipundi wa AU.”Ondi wete kutya ndyoka epuko lya ningwa.Iilyolongo ya AU oyo yi na okuninga etokolo kutya olye ya hala e ya lele paunashipundi wa AU.Ondi wete kutya oya hala omuleli ngoka ta vulu okuya lela paundemokoli ihe hapakulongitha omukalo gwiita,” ta popi ngaaka.Nampa-Reuters”Patsokumwe, Omupresidende Kufuor.”Ta popi wo kutya Sudan naye okwa yambidhidha etokolo ndyoka, opo ku yandwe omakuyunguto nenge tutye omananathano miikundathanwa yoshigongi shoka mwakwatelwa wo okwiindjipaleka aakwiita yokukaleka po ombili mu Somolia nosho tuu iinima yilwe yi na sha nombili miilongo ya Afrika.Omanga ina kuningwa etokolo ndyoka mOmaandaha, aatseyinawa miikwapolotika oya li ya popi kutya omananathano mu Sudan otaga ka dhana onkandangala pethimbo lyoshigongi shoka notaga ka manithwa owala okuuka pehulilo lyoshigongi.Aakwashigongi oya li ya popi ngeyi kutya, oonkundathana dhi li nawa odha li dha ningwa nomupokati Omupresidende gwa South Afrika Thabo Mbeki nongondu yaapresidende ya simanekwa.Uunashipundi moshinima shika owa li wa uvanekelwa Omupresidende gwa Dudan Omar al-Bashir sho a kala ina pewa oshipundi shika omumvo gwa zi ko – omolwamakuyunguto ngoka ge li moshitopolwa sha Darfur ngoka ga dhipaga konyala aantu ye li 200 000 noku halakanitha aantu ye li oomiliyona mbali oshinkwanu ntano (2,5 million) mboka ya thiga po omagumbo gawo.Oyendji oyata popi kutya onkalo oya nayipala omimvo dha zi ko nEpangelo ndyoka tali ya mbidhidhwa kAarab olya dhipaga aantu omayovi ogendji.Bashir okwa mboloka eyandjaganeko lyomatanga gIigwanahangano ngoka ga li ge na okutulwa moshilongo shoka opo ga kwathele omatanga gOngomngahangano yIilongo ga Afrika (AU) 7 000 ngoka ge li moshilongo shoka.Ominista yIikwapondje ya Sudan Lama Kol okwa lombwele oshitumikundaneki sha Reuters ta ti: “Ndika olya li ethaneko lyetu.Otwa ningi ngaaka paiyambo opo aakwiilongo mboka ya hala okutopagula Enenevi yandope ….shoka sha li sha simana, okuninga etokolo okuhanganitha Enenevi.”Amushanga-Ndjayi gwIiganahangano Ban Ki-moon okwa lombwele oshigongi nenge tutye oSummit ndjika kutya nakumonike ekandulepo lyomukundu moshitopolwa sha Darfur.”Otu na okupatulula epandja epe.Eindjipalo lyomakuyunguto moshitopolwa shoka itali vulu okutaambwa ko,” ta popi ngaaka.Nando nee ya kala noonkundathana oonde na Bashir moshinima shika, okwa ndola okwiiyutha kelombwelo lyokutuma aakwiita aakalekipo yombili yIigwanahangano, shoka osho shi li elalakano lyIigwanahangano nosho wo omapangelo giilongo yAaEuropa.Sudan okwa li a hala okupewa uunashipundi nando nee a ndopa okwiiyutha komalombwelo kombinga yekandulepo lyomukundu moshinima shuupyakadhi mboka wu li moshitopolwa sha Darfur.Sho osummit ndjika ya yi metifa lyiikundathanwa moshilandopangelo sha Ethiopia, Khartoum okwa thiminikwa opo kaakuthe ombinga mopoosa yuunashipundi molwashoka omatanga ge oga ndopa okweeta ekandulepo lyomukundu moshitopolwa sha Darfur.Pethimbo lyoshipopiwa she, Konare okwa tameke ta tamaneke Khartoum kutya okwa ponokele aakwashigwana mu Darfur, moka Washington ta popi kutya ohamu dhipagwa aantu iipundjamenye shoka a popi nokuli kutya omadhipago gaanahenda.”Ota tu indile kEpangelo lya Sudan li sitope okuninga iiponokela mu Darfur, nopehala lyokuninga ngaaka, nali konge omukalo gwokweeta po ombili,” ta popi ngaaka.Ehangano limwe hali lalakanene omauwanawa goshigwana lyedhina Amnesty International olya li lya popi pamushangwa omasiku ngaka kutya ngele AU okwa gandja uunashipundi ku Barshir ota ningi epuko enene.Chad ngoka ke na we omakwatathano omawanawa na Sudan konima sho omakuyunguto ngoka ge li mu Darfur ga ndwafukile moshilongo she, okwa popi kutya okwa gana kutya ngele uunashipundi owa pewa Bashir ote ki ikutha mo mongongahangano yIilongo ga Afrika (AU).Aanadiplomaate oya hokolola wo ngeyi kutya omapangelo giilongo yokuuninginino oga ningi oonkambadhala dhokuninga omakw
atathano opo Sudan kaapewe uunashipundi wa AU molwiikolokosha mbyoka yi li mu Darfur.Ashike omunambelewa gwopevi mEgumbo lyEpangelo lya Amerika Jendayi Frazer okwa ekelehi kokule omapopyo kutya omapangelo giilongo yokuuninginino oga kambadhala okunwetha mo aakuthimbinga opo Sudan kaapewe uunashipundi wa AU.”Ondi wete kutya ndyoka epuko lya ningwa.Iilyolongo ya AU oyo yi na okuninga etokolo kutya olye ya hala e ya lele paunashipundi wa AU.Ondi wete kutya oya hala omuleli ngoka ta vulu okuya lela paundemokoli ihe hapakulongitha omukalo gwiita,” ta popi ngaaka.Nampa-Reuters

Stay informed with The Namibian – your source for credible journalism. Get in-depth reporting and opinions for only N$85 a month. Invest in journalism, invest in democracy –
Subscribe Now!

Latest News