Ominista yAaniilonga nOnkalonawa ya talela po mUumbangalantu

Ominista yAaniilonga nOnkalonawa ya talela po mUumbangalantu

O MINITELI yAaniilonga nOnkalonawa Alfeus Naruseb oshiwike shika okwa kala metalelopo lye mOnooli moka a kala ta ningi iigongi nOongoloneya, Oomayola, Aagandjiyiilonga, Aaniilonga, Aakalelipo yOmahangano nosho tuu kombinga yiinima ya pamba Uuministeli we nAaniilonga muukwalukehe.

Elalakano lyetalelopo lye olya li okukundathana iinima ya pamba Uuministeli we, unene tuu Oveta ndjoka ompe yAaniilonga yomo 2007, ndjoka ya kala tayi kundathanwa noyi li pokushainwa yi ye miilonga meendelelo ngashi tashi vulika, yi pingene po ndjoka ya kala po nale noya monikile kutya muyo omu na iinima yimwe yi na okukuthwa po nayimwe yi na okutulwa mo. “Onde ya tu kundathaneni twa mangulukeni kombinga yonkalo yAaniilonga moshitopolwa sheni, ne wo mu pendje uudhigu mboka mu na nUuministeli wandje, nenge shoka mwa hala Uuministeli wandje wu shi mu ningile.Onkee onde ya kune tu kundathaneni twa mangulukeni nawa kombinga yomaudhigu ngoka ge li po mokati kaaniilonga, aagandji yiilonga nomOmahangano gaaniilonga,” Minista Naruseb ta ti ngawo pethimbo ta popitha Aawiliki, aaniilonga naagandjiyiilonga mOshana mOshakati mEtiyali lya zi ko.Kombinga yOveta ompe yAaniilionga yomomumvo nguka 2007, Minista Naruseb okwa ti kutya mOveta ndjoka, omwa tulwa oshinima oshiwanawa na osho nee shoka shokutya iimaliwa yOmafudho goomeme ye li momategelelo nokumona uunona, oya gwedhwa okuza poN$3000 sigo N$6000 notayi ka kala tayi gwedhwa ngawo ethimbo nethimbo.Omukalelipo gwOshikondo sho Social Security mOshitopolwa tate Kleopas Shatona, naye okwa li a kwathele Minista nOsheendo she okuyeleka oshinima shika shOmafudho gOmateniti.Kombinga yokukuthwa pomahala guunamapya/Oofaalama, ngoka ta kuthwa po pehala lyatya ngawo, ota kala ha pewa ethimbo lya gwana okuza po opo a kale i ilongekidha nawa nokutala kutya otayi peni sho ta zi mpoka.Oshinima oshiwinayi sha li mOveta onkulu nosha kuthwa po kwaandjoka ompe, ooshoka shomukalo gwa holokele po gwokulongitha aantu ya hehelwa (Labour Hire) ngoka gwa kala tagu nyenyetwa koshigwana.”Omukalo ngoka gwa fa gwa SWANLA hatu uvu gwa li ko, ogwa kuthwa po kOveta ndjoka.Tse mUuministeli otwa li ngaa twa hala ngeno, tu gu tulile po ashike oomapango nomauthompango, ashike sho Oveta ya yi kOmitumba dhOpashigwana, iilyo yomOmitumba ndhika mbali, oya ti oshinima shoka nashi ze mo ashike thiluthilu mOveta ndjoka.Nashi thelwe okalambo ndele tashi fumvikwa mo shi kale moka sigo aluhe,” Minista Naruseb ta yelithile aanashigongi ngawo.Aanashigongi ayehe oya kala ya pandula oshinima shika, nokutya kutya inashi galukila mo we moNamibia.Nande ongawo Oministeli oya hututha kutya opwa fa ngaa pu na yamwe aniwa ya hala okufala Epangelo nUuministeli we kOmpangu, shi na sha nekuthopo lyomukalo ngoka gwokulanditha po aaniilonga kOmahangano.Nande ongawo Minista okwa ti kutya yo oyi ilongekidha okulwitha oshipotha shatya ngawo molwashoka, aantu oyendji lela moNamibia itaya popile omukalo ngoka.Minista ta ti kutya okatendo okati 128 kOveta ndjika otaka ti kutya hamuntu ta kutu omuntu mukwawo molwondjambi nelalakano okugandja omuntu ngoka komuntu omutitatu nenge kongeshefa opo aka longe nenge e ke yi longele.Okatendo hoka, Minista ta tsikile, inaka guma omuntu ngoka ta kwatakanitha omuniilonga nomugandji gwiilonga, ngele omukwatakanithi ita ningi oshilyo sheuvathano lyiilonga pokati komuniilonga nomugandji gwiilonga.”Omuntu kehe ta taaguluka nenge ta ndopa okuvulika kokatendo haka, ota yono nongele okwa monika ondjo, ota pewa egeelo nokufutithwa OoN80,000 nenge a tulwe mondholongo yoomvula inadhi konda puntano, nenge omageelo agehe gaali, ano ofuto nondholongo, “Minista Naruseb ta yelitha ngawo.Minista ota ti kutya, sigo oompaka, uuna okatendo haka tashi vulika nenge ta peya kiidhope mOkatokolitho 21 (1) (j) kEkotampango lya Namibia, osha ningwa nenge oshiikwatelela komautho gOkatokolitho okashona 2 komOkatendo hoka, noshowo kutya, shika osha pumbiwa omolu esimaneko lyomikalo dhopantu.Oshinima shOompangu dhAaniilonga nasho wo osha talululwa mo na kOveta ndjika nopwa tulwa omukalo omupu mokuungaunga nIipotha yaaniilonga.Yi kale tayi longwa mo nziya nokupwa wo nziya, pamukalo omupu notagu opalele.Minista ta ti kutya pethimbo ndika opu na iipotha oyindjiyindji yaaniilonga inayi pwa okupangulwa nokutokolwa nosha monika mo kutya kashi li nawa oshi na okuwapalekwa nosha wapalekwa nee mOveta ndjoka ompe.Oshinima shOpenzela yAakulupe nAanuulema nasho wo osha talululwa notashi vulika Openzela yi ka gwedhelwe wo nokuli nenge ya gwedhelwa nale okuza N$350 nokuya N$370.Ookansela odha indila kUuministeli wu kale tau longele kumwe nayo uuna taku uthwa omahala gokukwatela aakulupe, oshoka aakulupe yamwe oye li momahala omadhigu okweenda.Ge na omilonga hadhi udha omeya naakulupe oye na okukadhingoloka kokule komalupadhi, omolwiihauto yaa po pomikunda dhawo mpoka.Oyindji ya popiwa miigongi moka, Oministeli okwa ti otayi nayo, e ke yi konaakone, namabyoka ya pamba Omauministeli galwe, e ke yi ukithe kuyo hoka yi ka opalekwe nokutulw amelandulathano.Aaniilonga nayo wo oye mu pe omaudhigu gawo, ngoka Minista a ti kutya ote ya ke ga tala noku ga konaakona.”Onde ya tu kundathaneni twa mangulukeni kombinga yonkalo yAaniilonga moshitopolwa sheni, ne wo mu pendje uudhigu mboka mu na nUuministeli wandje, nenge shoka mwa hala Uuministeli wandje wu shi mu ningile.Onkee onde ya kune tu kundathaneni twa mangulukeni nawa kombinga yomaudhigu ngoka ge li po mokati kaaniilonga, aagandji yiilonga nomOmahangano gaaniilonga,” Minista Naruseb ta ti ngawo pethimbo ta popitha Aawiliki, aaniilonga naagandjiyiilonga mOshana mOshakati mEtiyali lya zi ko.Kombinga yOveta ompe yAaniilionga yomomumvo nguka 2007, Minista Naruseb okwa ti kutya mOveta ndjoka, omwa tulwa oshinima oshiwanawa na osho nee shoka shokutya iimaliwa yOmafudho goomeme ye li momategelelo nokumona uunona, oya gwedhwa okuza poN$3000 sigo N$6000 notayi ka kala tayi gwedhwa ngawo ethimbo nethimbo.Omukalelipo gwOshikondo sho Social Security mOshitopolwa tate Kleopas Shatona, naye okwa li a kwathele Minista nOsheendo she okuyeleka oshinima shika shOmafudho gOmateniti.Kombinga yokukuthwa pomahala guunamapya/Oofaalama, ngoka ta kuthwa po pehala lyatya ngawo, ota kala ha pewa ethimbo lya gwana okuza po opo a kale i ilongekidha nawa nokutala kutya otayi peni sho ta zi mpoka.Oshinima oshiwinayi sha li mOveta onkulu nosha kuthwa po kwaandjoka ompe, ooshoka shomukalo gwa holokele po gwokulongitha aantu ya hehelwa (Labour Hire) ngoka gwa kala tagu nyenyetwa koshigwana.”Omukalo ngoka gwa fa gwa SWANLA hatu uvu gwa li ko, ogwa kuthwa po kOveta ndjoka.Tse mUuministeli otwa li ngaa twa hala ngeno, tu gu tulile po ashike oomapango nomauthompango, ashike sho Oveta ya yi kOmitumba dhOpashigwana, iilyo yomOmitumba ndhika mbali, oya ti oshinima shoka nashi ze mo ashike thiluthilu mOveta ndjoka.Nashi thelwe okalambo ndele tashi fumvikwa mo shi kale moka sigo aluhe,” Minista Naruseb ta yelithile aanashigongi ngawo.Aanashigongi ayehe oya kala ya pandula oshinima shika, nokutya kutya inashi galukila mo we moNamibia.Nande ongawo Oministeli oya hututha kutya opwa fa ngaa pu na yamwe aniwa ya hala okufala Epangelo nUuministeli we kOmpangu, shi na sha nekuthopo lyomukalo ngoka gwokulanditha po aaniilonga kOmahangano.Nande ongawo Minista okwa ti kutya yo oyi ilongekidha okulwitha oshipotha shatya ngawo molwashoka, aantu oyendji lela moNamibia itaya popile omukalo ngoka.Minista ta ti kutya okatendo okati 128 kOveta ndjika otaka ti kutya hamuntu ta kutu omuntu mukwawo molwondjambi nelalakano okugandja omuntu ngoka komuntu omutitatu nenge kongeshefa opo aka longe nenge e ke yi longele.Okatendo hoka, Minista ta tsikile, inaka guma omuntu ngoka ta kwatakanitha omuniilonga nomugandji gwiilonga, ngele omukwatakanithi ita ningi oshilyo sheuvathano lyiilonga pokati komuniilonga nomugandji gwiilonga.”Omuntu kehe ta taaguluka nenge ta ndopa okuvulika kokatendo haka, ota yono nongele okwa monika ondjo, ota pewa egeelo nokufutithwa OoN80,000 nenge a tulwe mondholongo yoomvula inadhi konda puntano, nenge omageelo agehe gaali, ano ofuto nondholongo, “Minista Naruseb ta yelitha ngawo.Minista ota ti kutya, sigo oompaka, uuna okatendo haka tashi vulika nenge ta peya kiidhope mOkatokolitho 21 (1) (j) kEkotampango lya Namibia, osha ningwa nenge oshiikwatelela komautho gOkatokolitho okashona 2 komOkatendo hoka, noshowo kutya, shika osha pumbiwa omolu esimaneko lyomikalo dhopantu.Oshinima shOompangu dhAaniilonga nasho wo osha talululwa mo na kOveta ndjika nopwa tulwa omukalo omupu mokuungaunga nIipotha yaaniilonga.Yi kale tayi longwa mo nziya nokupwa wo nziya, pamukalo omupu notagu opalele.Minista ta ti kutya pethimbo ndika opu na iipotha oyindjiyindji yaaniilonga inayi pwa okupangulwa nokutokolwa nosha monika mo kutya kashi li nawa oshi na okuwapalekwa nosha wapalekwa nee mOveta ndjoka ompe.Oshinima shOpenzela yAakulupe nAanuulema nasho wo osha talululwa notashi vulika Openzela yi ka gwedhelwe wo nokuli nenge ya gwedhelwa nale okuza N$350 nokuya N$370.Ookansela odha indila kUuministeli wu kale tau longele kumwe nayo uuna taku uthwa omahala gokukwatela aakulupe, oshoka aakulupe yamwe oye li momahala omadhigu okweenda.Ge na omilonga hadhi udha omeya naakulupe oye na okukadhingoloka kokule komalupadhi, omolwiihauto yaa po pomikunda dhawo mpoka.Oyindji ya popiwa miigongi moka, Oministeli okwa ti otayi nayo, e ke yi konaakone, namabyoka ya pamba Omauministeli galwe, e ke yi ukithe kuyo hoka yi ka opalekwe nokutulw amelandulathano.Aaniilonga nayo wo oye mu pe omaudhigu gawo, ngoka Minista a ti kutya ote ya ke ga tala noku ga konaakona.

Stay informed with The Namibian – your source for credible journalism. Get in-depth reporting and opinions for only N$85 a month. Invest in journalism, invest in democracy –
Subscribe Now!

Latest News