Nam oti ilongekidhile omukithi gwuudhila

Nam oti ilongekidhile omukithi gwuudhila

N AMIBIA oti ilongekidhile okukondjitha omukithi guudhila ngoka gwa nyika oshiponga konima sho uumbanda wa holoka kutya otashi vulika omukithi nguka gu taandele mEnenevi lya Afrika.

Opulanda ndjika yokukondjitha nenge tutye okuyanda omukithi nguka oyi na okukala ya pwa nokutumwa kOmbelewa yOmuprimaminista oshiwike shika. Pethimbo ta popi no The Namibian mOmaandaha, Omuwiliki gwoshikondo shoompumbwe dhopaulumompumbwe Emergency Management Unit, Gabriel Kangowa okwa hokolola ngeyi kutya oshigongi shanambelewa yEpangelo, yIigwanahangano noyehangano lyOmushigakano Omutiligane shoka shi li ko nena (mEtitatu) otashi ka manitha opulanda ndjika.Ta ti nando nee kapu na shoka tashi ngwangwaneke nokuulumitha pethimbo ndika, Namibia ita kala moomposi dhokwaailongekidhila omukithi nguka.”Otatu konakona nokushomonona onkalo momahala ngoka tashi vulika ga adhike kuupyakadhi mbuka tango.Sigo onena ndjika inatu mona omandhindhiliko gomukithi nguka mu Namibia, ihe itatu vulu okupopya kutya itagu ya mo,” Kangowa ta popi.Mu Desemba, mu Zimbabwe omwa li mwa monika omukithi guudhila moompo pofaalama yimwe muuninginino woshilongo shoka.Omumvo gwa zileko, oondjuhwa noompo odha li dha dhipagwa mu South Afrika molwashoka kwa dhimbululwa dhi na omukithi nguka poofaalama dhOmuuzilo nosho wo mUuninginino wa Cape.Ihe omwedhi nguka mu Nigeria omwa si uudhila omayovi ogendji shoka sha pendutha aantu oyendji kutya Afrika ita vulu we okwiikaleka kokule noshiponga shomukithi nguka.Tango omukithi nguka ogwa li gwa monika nokutaandela mEnenevi lya Asia nando nee kongashiingeyi ogwa taandela sigo momiilongo yomuEurope.Omakonakono kombinga yuupyakadhi wo H5N1 mokati kaanona naaniilonga mu Nigeria oga tegelelwa ku talike ngele oya kwatwa kombuto yomukithi nguka guudhila.Aaniilonga yuuhaku hoka oye na nee uumbanda mbuka kutya otashi vulika ombuto ndjoka nenge tutye H5N1 yi ninge ombuto ndjoka tayi vulu okutaandela mokati koshigwana notashi vulika omukithi nguka gu ka ndwafukile moshigwana.Kongashiingeyi aantu mboka taku popiwa ya kwatwa komukithi nguka otaku popiwa kutya oyo mboka ya ningi ekwatathano nuudhila.Okuza momumvo 2003, H5N1 ombuto ndjoka taku popiwa gwa kwatakanitha aantu ye li 88 mu Asia, ihe inaku lopotwa oshinima sha faathana mu Afrika.Mu Namibia, Kangowa ota ti Uministeli wuna sha nOmidhingoloko nosho wo Uunongononi wago otau ningi omakonakono ku talike kutya uudhila ungapi weya moshilongo nenge we ya mu Namibia nomatompelo galwe.Okwa yelitha ishewe ngeyi kutya shampa owala opulanda ndjika ya manithwa, ombelewa ye otayi ka tameka niikonga ya kindja okuuvitha ko oshigwana.Omanga komahala galwe muuyuni omukithi nguka hagu taandele unene okupitila muudhila ihe osha pumba okupitila momuntu, Kangowa okwa ti Namibia ita pataneke kutya otashi vulika omukithi nguka gu ye wo mu Namibia okupitila maatalelipo.Oondohotola mbali odha galukile kegumbo okuza ku Congo-Brazzaville hoka ya li ya ka dheulilwa okweendelelapo iinima yi na sha nombuto yomikithi nguka.Uuyelele mbuka otau ka pewa oshikondo shopulanda ndjika.Kangowa okwa ti Epangelo otali ilongekidhile wo oshinima shika pashimaliwa molwashoka kongashiingeyi kali na aapyokoki mboka taya vulu okuninga omakonakono kombinga yombuto yomukithi nguka.”Otashi vulika tu ka thiminikwe okwiithana aapyokoki okuza kiilongo yilwe,” Kangowa ta popi.”Ashike ondi wete kutya otu li ngaa nawa.”Momaandaha, ehangano li na sha nomatuko goondhila lyedhina International Air Transport Association (IATA) olya londodha kutya omatuko goondhila oge li moshiponga shomukithi nguka.Ta popi pethimbo lyoshiithanene oshitiyali sha IATA-Asia Aerospace Aviation Summit mu Singapore, Omuwiliki-Ndjayi gwa IATA nosho wo Omukuluntuwiliki Giovanni Bisignani okwa ti kutya ngele ombuto ndjika oya tameke okutaandela okuza momuntu yuuka momukwawo otashi ka eta uupyakadhi uunene momatuko goondhila nosho wo paliko lyuuyuni.Pethimbo ta popi no The Namibian mOmaandaha, Omuwiliki gwoshikondo shoompumbwe dhopaulumompumbwe Emergency Management Unit, Gabriel Kangowa okwa hokolola ngeyi kutya oshigongi shanambelewa yEpangelo, yIigwanahangano noyehangano lyOmushigakano Omutiligane shoka shi li ko nena (mEtitatu) otashi ka manitha opulanda ndjika.Ta ti nando nee kapu na shoka tashi ngwangwaneke nokuulumitha pethimbo ndika, Namibia ita kala moomposi dhokwaailongekidhila omukithi nguka.”Otatu konakona nokushomonona onkalo momahala ngoka tashi vulika ga adhike kuupyakadhi mbuka tango.Sigo onena ndjika inatu mona omandhindhiliko gomukithi nguka mu Namibia, ihe itatu vulu okupopya kutya itagu ya mo,” Kangowa ta popi.Mu Desemba, mu Zimbabwe omwa li mwa monika omukithi guudhila moompo pofaalama yimwe muuninginino woshilongo shoka.Omumvo gwa zileko, oondjuhwa noompo odha li dha dhipagwa mu South Afrika molwashoka kwa dhimbululwa dhi na omukithi nguka poofaalama dhOmuuzilo nosho wo mUuninginino wa Cape.Ihe omwedhi nguka mu Nigeria omwa si uudhila omayovi ogendji shoka sha pendutha aantu oyendji kutya Afrika ita vulu we okwiikaleka kokule noshiponga shomukithi nguka.Tango omukithi nguka ogwa li gwa monika nokutaandela mEnenevi lya Asia nando nee kongashiingeyi ogwa taandela sigo momiilongo yomuEurope.Omakonakono kombinga yuupyakadhi wo H5N1 mokati kaanona naaniilonga mu Nigeria oga tegelelwa ku talike ngele oya kwatwa kombuto yomukithi nguka guudhila.Aaniilonga yuuhaku hoka oye na nee uumbanda mbuka kutya otashi vulika ombuto ndjoka nenge tutye H5N1 yi ninge ombuto ndjoka tayi vulu okutaandela mokati koshigwana notashi vulika omukithi nguka gu ka ndwafukile moshigwana.Kongashiingeyi aantu mboka taku popiwa ya kwatwa komukithi nguka otaku popiwa kutya oyo mboka ya ningi ekwatathano nuudhila.Okuza momumvo 2003, H5N1 ombuto ndjoka taku popiwa gwa kwatakanitha aantu ye li 88 mu Asia, ihe inaku lopotwa oshinima sha faathana mu Afrika.Mu Namibia, Kangowa ota ti Uministeli wuna sha nOmidhingoloko nosho wo Uunongononi wago otau ningi omakonakono ku talike kutya uudhila ungapi weya moshilongo nenge we ya mu Namibia nomatompelo galwe.Okwa yelitha ishewe ngeyi kutya shampa owala opulanda ndjika ya manithwa, ombelewa ye otayi ka tameka niikonga ya kindja okuuvitha ko oshigwana.Omanga komahala galwe muuyuni omukithi nguka hagu taandele unene okupitila muudhila ihe osha pumba okupitila momuntu, Kangowa okwa ti Namibia ita pataneke kutya otashi vulika omukithi nguka gu ye wo mu Namibia okupitila maatalelipo.Oondohotola mbali odha galukile kegumbo okuza ku Congo-Brazzaville hoka ya li ya ka dheulilwa okweendelelapo iinima yi na sha nombuto yomikithi nguka.Uuyelele mbuka otau ka pewa oshikondo shopulanda ndjika.Kangowa okwa ti Epangelo otali ilongekidhile wo oshinima shika pashimaliwa molwashoka kongashiingeyi kali na aapyokoki mboka taya vulu okuninga omakonakono kombinga yombuto yomukithi nguka.”Otashi vulika tu ka thiminikwe okwiithana aapyokoki okuza kiilongo yilwe,” Kangowa ta popi.”Ashike ondi wete kutya otu li ngaa nawa.”Momaandaha, ehangano li na sha nomatuko goondhila lyedhina International Air Transport Association (IATA) olya londodha kutya omatuko goondhila oge li moshiponga shomukithi nguka.Ta popi pethimbo lyoshiithanene oshitiyali sha IATA-Asia Aerospace Aviation Summit mu Singapore, Omuwiliki-Ndjayi gwa IATA nosho wo Omukuluntuwiliki Giovanni Bisignani okwa ti kutya ngele ombuto ndjika oya tameke okutaandela okuza momuntu yuuka momukwawo otashi ka eta uupyakadhi uunene momatuko goondhila nosho wo paliko lyuuyuni.

Stay informed with The Namibian – your source for credible journalism. Get in-depth reporting and opinions for only N$85 a month. Invest in journalism, invest in democracy –
Subscribe Now!

Latest News