Ovanailonga ve li 5 700 okwa li vakufwa moilonga moule weemwedi 17

Ovanailonga ve dulife po5 700 okwa li va kufwa moilonga yavo moule weemwedi 17.

Oshinima eshi osha hololwa komwaalu waxuuninwa woilonga moNamibia, oo kwa li wa pitifwa koministili yoilonga, omakwatafano opeengeshefa nosho yo okutota eemhito doilonga oshivike sha dja ko.

Omanga omwaalu tau ulike wa wa pedu, owa ulika kutya eengeshefa oda kufa ovanhu ve li 724 moilonga, omahangano eheshi epangelo okwa kufa moilonga ovanailonga ve li 694, komatungo okwa dja ovanhu ve li 531, keeshi okwa dja ovanailonga ve li 509 omanga koikwamina noikwanghono kwa dja, ovanailonga ve li 4 262.

Ovanhu ava ova kanifa oilonga okudja kovayandji voilonga ve li 325 okudja moikondo ya yooloka.

Omukulunhuwiliki woministili yoilonga Lydia Indombo okwa ti kutya ovanailonga ve li 5 669 okwa li va kufwa moilonga pokati kaJanuali 2023 nomwedi wa dja ko.

Okudja muJanuali fiyo omuDesemba odula ya dja, oministili oya didilika eyopedu loilonga li fike po 3 793 okudja kovayandji voilonga ve li 217.
Pokati kaJanuali naJuli odula ei, ovanailonga ve li 1 876 ova kanifa oilonga yavo okudja kovayandji voilonga ve li 108.

Pefimbo loKolona, ekanifo loilonga okwa li la ya pombada fiyo opo vanailonga ve li 14 452 kwa li va tulwa pedu okudja momudo 2020 fiyo 2022.

Oikondo oyo kwa li ya dengwa koshinima eshi unene ongaashi oshikondo sheengeshefa (2 703), oshikondo shomayakulo oikulya, omatalelepo (3 235), oshikondo shoikwamina noikwanghono (2 137), oshikondo shomatungo (971) nosho yo oikondo yomayakulo akwao (1 498).

Ashike kapu na nande ekanifo loilonga kwa li la ningwa moikondo yepangelo okudja ngaa momudo 2018.

Oministili nande ongaho kai na nande omwaalu ile omukanda tau ulike kutya oilonga i fike peni kwa li ya totwa moshilongo.
“Ashike nee, oministili otai vatele okukongela ovanhu oilonga okupitila kepandja layo loNamibia Intergrated Employment Information System,” Omukulunhuwiliki osho a ti ngaho.

Oministili oya didilika ovanhu ve li 2 528 ve linyolifa kepandaja layo okudja muJanuali 2023 fiyo omuJuli.

Oministili otai ti omwaalu uhapu wovanhu ovo ya kongela oilonga okwa li wa didilikwa pokati kaJanuali naMarsa opo ovanhu kwa li tava kongo oilonga ve li 1 847 va mona oilonga.

Omundjadjukununi woinima ya pamba oilonga Sydwill Scholtz Omaandaxa okwa ti omwaalu wekufo lovanhu moilonga wopaife owa ulika kutya opu na elunduluko leliko meenhele odo kwa li odo da talwa unene moshilongo.

“Nande nee opu na oinima ei ipe, inatu kala hatu dulu okukandula po oupyakadi wokushuna monima shaashi kapu na oilonga ipe nosho yo eemhito doilonga dovanhu ovo opo tave ya mondabo,” Osho a ti ngaho.

Omundjadjukuni okwa ti ondodo yokuhena oilonga moshilongo oya kala nokuya pombada eedula needula, naashi otashi ulike kutya kapu na eshi sha ningwa po opo ovanhu ovo opo tave ya va dule okumona oilonga.

“Omwaalu wetu weedula doilonga owa ya pombada, ashike omwaalu weemhito doilonga inau kala nokutwa kumwe nomumbwe yoilonga oyo i li po,” Osho a ti ngaho.

Scholtz okwa ti omhito yoilonga yokuwapaleka oyo ya li kOkavango omafiku aa oya ulika ovanhu vahapu ve na owino wa pitilila va ninga omaindilo, opo ashike va mone oilonga nova dule okumona oiyemo.

“Momaumbo ahapu, ovanyasha kave na vali nghee otava kendabala ashike nokukonga oilonga opo va dule okukandula po eemumbwe domomaumbo avo, ashike nondodo yokuhena oilonga moshilongo ngaashi naana shi wetike, omunhu ota dulu okutya eshi otashi eta eyopombada loikumungu imwe yopanghalafano nosho yo eyopombada loimbuluma,” Scholtz osho a ti ngaho. Pelesidente wehangano ledina Trade Union Congress of Namibia Mahongora Kavihuha Etivali okwa ya dja oushima komukalo wokukufa ovanhu moilonga, ta ti itau longifwa nelalakano la yuka.

“Okukufa ovanhu moilonga itaku ukifwa ashike konghalo yeliko loshilongo, nosho yo oinima ya pamba oilonga. Eshi oshinima ashike shokukwashilipaleka kutya inava amena omunailonga ngee e ya kokuyandja ouyelele,” Osho a ti ngaho.

“Ngee owa i koSouth Africa okukufa ovanhu moilonga ohaku ningwa kwatalwa kutya ehangano otali mono shi fike peni, ehangano oli na okuuya ndee tali yandje olopota yoilonga yalo opo li dulu okupopila okukufa ovanhu moilonga nawa,” Osho a ti ngaho.

Okwa ti omukalo wokukufa ovanhu moilonga owa ninga ashike oshinima shokuxwepopeka eenghundafana dopamuhanga.

“Ngee ehangano ola mono kutya ovanailonga ava otava longekidwa kehangano lonumba lovanailonga, ohava tameke okuvakufa moilonga shaashi inava pumbwa okuyandja ouyelele wa sha komunhu,” Kavihuha osho a yandja etomeno li li ngaho.

OMAUPYAKADI

Oministili oya ti epangelo kali na elongelokumwe mokuungaunga nokuhena oilonga.

“Oshinakuwanifa shoilonga osha tukulilwa unene ovanhu vahapu vepangelo ovo vehe na elongelokumwe la wana pokati kavo,” Indombo osho a ti ngaho.

Oupyakadi umwe eliko olo itali ningi nawa li dule okuyambula po oilonga. “Oilonga yovanyasha oye likolelela koinima oyo tai dulu okuyambula po eliko loshilongo ndee tali yandje eemhito doilonga,” Omukulunhuwiliki osho a ti ngaho.

EEPROYEKA

Indombo okwa itavela kutya oproyeka yogreen hydrogen otashi duli ka i ete oshikondo shimwe shiwa momaxupilo oshilongo, tai dulu okweeta eemhito doilonga neputuko.

Kombinga yomahooli noshimoko oministili oya ti oilonga otai ka tameka keemhito dovanhu ovo ve na owino.