E HANGANO egandjilyomeya lya NamWater olya londodha ookastoma dhalyo mEtiyali lyoshiwike shika kutya okwaapo nawa kwolusheno moshilongo, otashi vulika wo ku ka gume egandjo lyomeya.
Omukuluntuwiliki gwa NamWater Vaino Shivute okwa lombwele aanambisinisa mOvenduka kutya oye li moonkundathana na NamPower kombinga yolusheno ndyoka tashi vulika lu kale lwadhima omathimbo gamwe sho kwa holoka uupyakadhi megandjo lyolusheno okuza ko South Afrika. NamWater ota ka gandja nee omalondodho kombing yaampoka olusheno ta lu ka dhima notashi vulika lu ka gume egandjo lyomeya.Oshigwana shaanangeshefa osha li sha ithanwa pamwe ku NamPower nosho wo Namibia Chember of Commerce and Industry mEtiyali opo ya kuthilweko kombinga yonkalo yolusheno opo ya kale yi ilongekidhila oshinima shika ngele NamPower okwa thiminikwa okutula miilonga omukalo gwomalufo megandjo lyolusheno, (oshiholelwa okugandja olusheno molukanda lwontumba omanga galwe ga dhima nosho tuu).Shivute okwa hokolola ngeyi kutya aantu oyendji inaya koneka kutya NamWater ota pumbwa olusheno opo a wape okupomba omeya pomahala ogendji moshilongo.Omukuluntuwiliki gwa NamPower Leake Hangala okwa popi wo mEtiyali kutya okutopola egandjo lyolusheno komalukanda omanga omakwawo ga dhima ogwo omuhingo gwa hugunina tashi vulika NamPower a ka tule miilonga ngele okwa nyengwa kegandjo lyolusheno lyuukilila.Ta ti, NamPower ota ka kambadhala tagu pumo opo a kaleke iitaasi ye yolusheno tayi longo ye a shonopeke ekutho lyolusheno okuza koSouth Afrika.”Ngele South Afrika okwa kolola, itatu kwatwa keshikisha, ihe otatu kwatwa komukithi guudhila,” Hangala ta ti.Oshitopolwa sha Western Cape osha kala sha dhengwa unene kompumbwe yolusheno okuza mu Januali konima sho Osasiona yolusheno ya Koeberg mu Cape Town ya adhika kuupyakadhi.Oshinima shika osha kala nokweeta uupyakadhi nevundakano moongeshefa hoka.NamPower okwa lombwele aanangeshefa kutya ehangano lyawo olya pulanda okulongitha oshimaliwa shoobiliyuna hetatu mokukutha olusheno kiishiindalongo yilwe yaashi okuza koSouth Afrika opo ku kwashilipalekwe egandjo lyolusheno li li nawa moshilongo.Ta ti shika otashi ka ningwa muule womimvo ne tadhi landula sigo Namibia ta vulu okwiimonena olusheno lwe okuza moproyeka ya Kudu Gas nosho wo ndjoka ya Baynes Hydropower.Okwa ti NamPower okwa hala okushunitha pevi uupyakadhi wolusheno mboka tashi vulika wu ka gume aanangeshefa nosho wo omayambulepo goshilongo.”NamPower ota longo a mana mo opo ngele ita vulu okukandulapo omukundu nguka, a vule okugu shunitha pevi,” Hangala ta popi ngaaka kombinga yoopulanda dha NamPower moshinima shika.Otashi vulika sho taku ka thikwa komumvo 2007 muumbugantu wa Afrika otamu ka pumbiwa olusheno lyoomegawatts dhi li 50 000 lwaampoka.Konena ndjika Namibia ota gandja owala olusheno lwoomegawatts dhi li 384 pehala lyolusheno ndoka talu pumbiwa lwoomegawatts dhi li 500.Hangala okwa ti kutya Namibia na pandule unene ehangano lya South Afrika lyedhina Eskom ndyoka lya kala nokugandja olusheno ku Namibia uule womimvo omulongo dha zi ko, shoka wo sha pitike olusheno lu kale lwaana ondilo moshilongo.”Ashike ngele oproyeka ya Koeberg inayi ninga yoshili otatu ka kala muupyakadhi.Nuupyakadhi mbuka otau ka kala nee uunene ngele ooproyeka adhihe mbali inadhi ya miilonga,” Hangala ta popi.Eskom ota longo nuudhiginini opo a tule miilonga okuudha Osasiona ye omanga okufu inaku thika (pethimbo lyuutalala).Oongeshefa oonene ngaashi omina odha pulwa dhi gandje omathimbo ngoka tadhi vulu okukala dha dhima omalusheno gadho omanga ookastoma dhilwe tadhi kunkililwa opo dhi kale dha longitha nawa olusheno nelalakano okukaleka po oonzo ndhoka dhi li po.NamWater ota ka gandja nee omalondodho kombing yaampoka olusheno ta lu ka dhima notashi vulika lu ka gume egandjo lyomeya.Oshigwana shaanangeshefa osha li sha ithanwa pamwe ku NamPower nosho wo Namibia Chember of Commerce and Industry mEtiyali opo ya kuthilweko kombinga yonkalo yolusheno opo ya kale yi ilongekidhila oshinima shika ngele NamPower okwa thiminikwa okutula miilonga omukalo gwomalufo megandjo lyolusheno, (oshiholelwa okugandja olusheno molukanda lwontumba omanga galwe ga dhima nosho tuu).Shivute okwa hokolola ngeyi kutya aantu oyendji inaya koneka kutya NamWater ota pumbwa olusheno opo a wape okupomba omeya pomahala ogendji moshilongo.Omukuluntuwiliki gwa NamPower Leake Hangala okwa popi wo mEtiyali kutya okutopola egandjo lyolusheno komalukanda omanga omakwawo ga dhima ogwo omuhingo gwa hugunina tashi vulika NamPower a ka tule miilonga ngele okwa nyengwa kegandjo lyolusheno lyuukilila.Ta ti, NamPower ota ka kambadhala tagu pumo opo a kaleke iitaasi ye yolusheno tayi longo ye a shonopeke ekutho lyolusheno okuza koSouth Afrika.”Ngele South Afrika okwa kolola, itatu kwatwa keshikisha, ihe otatu kwatwa komukithi guudhila,” Hangala ta ti.Oshitopolwa sha Western Cape osha kala sha dhengwa unene kompumbwe yolusheno okuza mu Januali konima sho Osasiona yolusheno ya Koeberg mu Cape Town ya adhika kuupyakadhi.Oshinima shika osha kala nokweeta uupyakadhi nevundakano moongeshefa hoka.NamPower okwa lombwele aanangeshefa kutya ehangano lyawo olya pulanda okulongitha oshimaliwa shoobiliyuna hetatu mokukutha olusheno kiishiindalongo yilwe yaashi okuza koSouth Afrika opo ku kwashilipalekwe egandjo lyolusheno li li nawa moshilongo.Ta ti shika otashi ka ningwa muule womimvo ne tadhi landula sigo Namibia ta vulu okwiimonena olusheno lwe okuza moproyeka ya Kudu Gas nosho wo ndjoka ya Baynes Hydropower.Okwa ti NamPower okwa hala okushunitha pevi uupyakadhi wolusheno mboka tashi vulika wu ka gume aanangeshefa nosho wo omayambulepo goshilongo.”NamPower ota longo a mana mo opo ngele ita vulu okukandulapo omukundu nguka, a vule okugu shunitha pevi,” Hangala ta popi ngaaka kombinga yoopulanda dha NamPower moshinima shika.Otashi vulika sho taku ka thikwa komumvo 2007 muumbugantu wa Afrika otamu ka pumbiwa olusheno lyoomegawatts dhi li 50 000 lwaampoka.Konena ndjika Namibia ota gandja owala olusheno lwoomegawatts dhi li 384 pehala lyolusheno ndoka talu pumbiwa lwoomegawatts dhi li 500.Hangala okwa ti kutya Namibia na pandule unene ehangano lya South Afrika lyedhina Eskom ndyoka lya kala nokugandja olusheno ku Namibia uule womimvo omulongo dha zi ko, shoka wo sha pitike olusheno lu kale lwaana ondilo moshilongo.”Ashike ngele oproyeka ya Koeberg inayi ninga yoshili otatu ka kala muupyakadhi.Nuupyakadhi mbuka otau ka kala nee uunene ngele ooproyeka adhihe mbali inadhi ya miilonga,” Hangala ta popi.Eskom ota longo nuudhiginini opo a tule miilonga okuudha Osasiona ye omanga okufu inaku thika (pethimbo lyuutalala).Oongeshefa oonene ngaashi omina odha pulwa dhi gandje omathimbo ngoka tadhi vulu okukala dha dhima omalusheno gadho omanga ookastoma dhilwe tadhi kunkililwa opo dhi kale dha longitha nawa olusheno nelalakano okukaleka po oonzo ndhoka dhi li po.
Stay informed with The Namibian – your source for credible journalism. Get in-depth reporting and opinions for
only N$85 a month. Invest in journalism, invest in democracy –
Subscribe Now!