… ombelewa yomuprimaminista yi indile oshigwana
shi hulithepo ekondjelo lyoshikukuta
Omuprimaminista Saara Kuugongelwa-Amadhila okwa popi kutya osha simana opo iikulya yoshikukuta yi thikithwe kwaamboka ye yi nuninwa, nokwi indile onkalo yeyako nekondjelo lyiikulya yoshikukuta yi hulithwepo.
Ndhoka okwe dhi popi pethimbo ta taamba ekwatho lyopashimaliwa shokukondjitha onkalo yoshikukuta, okuza kepangelo lyaJapan mOvenduka, uunambo.
Nonande oshikukuta osha guma oshilongo ashihe, Kuugongelwa-Amadhila okwi indile shi yelekwe kutya iikulya yoshikukuta otayi pewa owala aakwashigwana mboka ya tothwa mo ye li lela monkalo ya yaga kegonga.
Ndhoka okwe dhi popi sha landula oonkalankongo ndhoka dha tukuka momikunda kombinga yegandjo lyoshikukuta shoka yamwe ye wete tashi gandjwa olugamambinga.
Epangelo olya tula miilonga opolohalama yekwatho lyoshikukuta opo ku yapukilwe onkalo yoshikukuta ya yaga kegonga ndjoka taku hokololwa kutya inayi monika mo nale muule woomvula 100.
Onkene epangelo lyaJapan – okupitila moshitayi shopolohalama yiikulya muuyuni miigwanahangano sho-United Nations World Food Programme (WFP) – olya gandja oshimaliwa shoo-N$8 778 100 kepangelo lyaNamibia opo aakwashigwana mboka taya hupu shokadhila ya kwathwe niikulya meendelelo.
“Otandi shi endulula natango kutya ekwatho lyiikulya kohi yopolohalama yoshikukuta kali shi nande lya kehe gumwe, ashike olya nuninwa mboka ya tothwa mo ye li monkalo ya yaga kegonga. Onkene, omahokololo geyako nekondjelo pomahawaleko goshikukuta naga mone ehulilo,” osho Kuugongelwa- Amadhila a popi ngaaka.
Omasiku ga zi ko okavidio oki ingaana komalungula moka aakiintu yatatu yomoshitopolwa shaHangwena taya kondjele okashako kuusila wepungu pethimbo lyehawalo lyiikulya yoshikukuta momukunda gu li moshikandjohogololo shaNdobe.
Ngoloneya gwoshitopolwa shaHangwena, Sebastian Ndeitunga okwa popi kutya aatopoli yiikulya yoshikukuta ohaya kala muudhigu pethimbo lyokuhawaleka iikulya momikunda.
“Oshidhigu kwaamboka haya hawaleke oshikukuta. Otaya vulu okuya komukunda ye na
omusholondondo gwaamboka ya tothwa mo ye na okupewa iikulya yoshikukuta, ashike ohaya adha po engungo lya geya lyaamboka kaayeli momusholondondo,” osho a popi ngaaka.
Ndeitunga okwa popi kutya poompito dhimwe onkalo ohayi gumathana komalutu nohashi eta aakwashigwana yamwe ya fegulepo iikulya yoshikukuta.
Omuprimaminista okwa popi kutya ekwatho ndyoka lya zi kuJapan otali yambidhidha opolohalama yepangelo yokugandja ekwatho lyoshikukuta.
“Okulonga naakwatheli yetu, epangelo otali ka shilipaleka kutya omakwatho ngoka oga pewa mboka ye li mompumbwe onene,” osho a popi ngaaka.
Kuugongelwa-Amadhila okwi indile oshigwana shi kwathele epangelo mokutotha mo omagumbo ngoka taga si ondjala noonkondo opo ku shilipalekwe kutya oya kwathelwa.
“Aakalimo yomoondolopa nayo otaya ka kwathelwa molwashoka oonkambadhala odhi li metifa okugandja ekwatho lyokashona kwaamboka taya nana nondatu moondolopa,” osho a popi ngaaka.
Kuugongelwa-Amadhila okwa popi kutya ekwatho lyopashimaliwa ndyoka tali pewa mboka taya lili onddjala moondolopa otali tamekwa omwedhi twa taalela okupitila mUuministili wUuthikepamwe, Ekondjitho lyOluhepo nUukalinawa.
Ombelewa yOmuprimaminista natango oya koleke kutya epangelo lyaIndia olya popi kutya otali ka gandja ekwatho lyootona 1 000 dholwishi kuNamibia.
Iikundaneki moIndia oya kundaneke kutya ootona ndhoka dholwishi odhi li nale mondjika okuza koIndia dha thinda koNamibia Opolohalama yekwatho lyoshikukuta otaku tengenekwa ya pumbwa kumwe oshimaliwa shi li pombiliyona N$1,3.
Epangelo olya gandja oshimaliwa shoomiliyona N$596,5 okukwathelwa moshikukuta, naashoka otashi ti opuna ompumbwe natango yoshimaliwa shi li poomiliyona N$727,4.
Oomwedhi dha piti epangelo olyi indile iigwana muuyuni yi kwathele Namibia omolwoshikukuta. Omupresitente Nangolo Mbumba momasiku 22 Mei okwa tseyitha onkalo yoshikukuta ongonkalo yopaulumwempumbwe opo ku kwathelwe mbala onkalo tayi etithwa koshikukuta.
Kuugongelwa-Amadhila okwa popi kutya Aanamibia oyendji okwa tegelelwa ya kale mompumbwe onene yiikulya okuza numvo muKotoba sigo omuMaalitsa omumvo twa talela.
Aakwashigwana ye li poomiliyona 1.2 okwa tengenekwa taya kala monkugo yi na onkambe ngele otashi ya kompumbwe yiikulya muule woomwedhi hamano twa taalela, okuyelekanitha naantu ye li poomiliyona 1.1 mboka kwa konekiwa ya lili ondjala pokati kaJuli naSeptemba.
Shoka otashi ti Aanamibia ye li 110 063 oya gwedha komwaalu gwaamboka taya si ondjala.
“Onkalo yondjala okwa tegelelwa yi yapukilwe sha kwata miiti pokati kaKotoba 2024 naMaalitsa 2025, moka Aanamibia ye li poomiiyona 1.26 kwa tegelelwa ya kale ya gumwa, omanga omwaalu ngoka inaagu lotela okuya paantu 776 000 konima yaMaalitsa 2024 okuya muJuni 2025,” osho omuprimaminista a popi ngaaka.
UUNAMAPYA NAWU YAMBULWEPO
Omukomeho guuthemba womuntu mongundu yo-Landless People’s Movement, Joyce Muzengua okwa popi kutya Namibia oshilongo otashi dhengwa kondjala omolwuuhasha wepangelo ndyoka lya kala itaali kwathele mokunkondopeka oshikondo shuunamapya nuuniimuna.
“Iikunino iinene yepangelo miitopolwa ngaashi shaZambezi, shaKavango osho wo oondama ngaashi yaNeckartal naNauta okwa li tayi vulu okulongithwa opo ku yapukilwe onkalo yokwaana iilonga osho wo ondjala moNamibia” osho a popi ngaaka.
Muzengua okwa popi kutya okwiitulamo moshimpungu shuunamapya nuuniimuna otashi eta oompito dhiilonga, okuhumitha komeho eliko osho wo okukwathela monkalo yoondando dhiikulya ndhoka tadhi londo esiku kehe.
Okwa popi kutya uuna uunamapya nuuniimuna wa humithwa komeho, otashi vulu okukwathela noonkondo aakwashiwgwana mboka inaaya iyadha unene tuu pethimbo ndika.
“Omakwatho ngoka tatu pewa itaga kalelele nonkene epangelo olya pumbwa owala okukuutumba nokukonga oonkatu tadhi kalelele,” osho a popi ngaaka.
Nafimane Hamukoshi gwehangano lya pamba omahupilo nonkalathano lyedhina Economic and Social Justice Trust, okwa popi kutya eindilo lyomuprimaminista opo ku hulithwepo ekondjelo neyako lyiikulya yoshikukuta otashi ulike pu na uupyakadhi uunene momulandu.
“Nonande oopolohalama dhepangelo dhokukwatha oshikukuta odhi li onkatu ombwanawa, otashi vulika kaadhi kandulepo osheetithi shoshene shompumbwe yiikulya,” osho a popi ngaaka.
Hamukoshi okwa popi kutya omakwatho ngoka taga gandjwa ogo pokathimbo owala moshilongo shoka sha taalelwa komashongo ogendji gompumbwe yiikulya.
Stay informed with The Namibian – your source for credible journalism. Get in-depth reporting and opinions for
only N$85 a month. Invest in journalism, invest in democracy –
Subscribe Now!