Banner Left
Banner Right

Esiku lyOmalaria mUuyuni lya dhanenwa mOshakati

Esiku lyOmalaria mUuyuni lya dhanenwa mOshakati

ESIKU lyokudhimbulukwa Omalaria mUuyuni, moNamibia nuumvo olya dhimbulukilwa mOshakati mOshitopolwa sha Shana nolya li wo lya kalwa kOmuwilikindjayi gwEhangano lyUuhaku mUuyuni me Margaret Chan noshowo kOmukuluntuwiliki gwOshikando shOoprograma dhokuungaunga nOmukithi gwa Malaria Muuyuni Omundohotola Robert Newman, kOmukalelipo gwEhangano lyUuhaku mUuyuni moNamibia me Magda Lobalo, mboka ya li ya ende pamwe nOminsiteli yUuhaku nIilonga yOnkalonawa Omundohotola Richard Kamwi.

Esiku olya li nee lya dhimbulukilwa pOkapale okanene kuudhano ka Shakati hoka aayenda mbaka ya simana ya taambwa ko ku Gavena yOshitopolwa sha Shana omusamane Klemens Kashuupulwa nokAawiliki yalwe yomOshitopolwa shomoNooli yopokati.Moshipopiwa she Minista yUuhaku Omundohotola Kamwi okwa ti kutya omukithi gwOmalaria moNamibia ogwa ungaungiwa nago kamana kEpangelo ndele tagu etwa lela pevi noonkondo nogu li tagu popiwa mo ashike mpaka naampeyaka, ano tagu nongonwa nokuli. Kamwi ta ti momumvo 1990 moNamibia omwa li mwa kwatwa aantu 400,000 komalaria no 5000 oya dhipagwa kugo. Mo 2001 omwa li mwa kwatwa ye li 624,384 nomwa sile ye li 1681 omanga omvula ya zi ko mwa kwatelwe komalaria ye li 15,906 nomwa sile ye li omulongo (10). Minista Kamwi ta ti pokati komimvo 2001 no 2011 Namibia okwa shunitha pevi omukithi nguka nOoperesenda 97% nomaso nooperesenda 98% nokwa yi mokati kiilongo ine mUumbugantu wa Afrika mbyoka ya tseyika nawa mekondjitho lyOmalaria, ano a yi mokati ka Botswana, South Africa na Swaziland, mbyoka ya thiga po iikwawo ngashi Angola, Mozambique, Zambia na Zimbabwe mekondjitho lyomukithi nguka gwa Malaria miilongo yawo moka. Kamwi ta ti omukithi gwa Malaria, ngashi ngaa omikithi omikwawo, kagu simaneka oongamba nohagu piti ashike nokuya moshilongo oshikwawo nuupu. Onkee Kamwi okwa indile kiilongo yopuushiinda ngashi ooAngola nooZambia mboka yi itule mo noonkondo mekondjitho lyOmalaria miilongo yawo, opo gu kale itagu zi mo we gu ye kiilongo yopuushiinda, unene tuu moka gwa kondjithwa nokukuthwa mo nawa. Omundohotola Kamwi ota ti kutya Omalaria, moNamibia oga tameka okukondjithwa momimvo dhomilongohamano moka, ashike nee ekondjitho gwago unenene ogwa tameke sho oshilongo sha manguluka. Kwiitulwa unene nomukalo gwokupombela momagumbo nosho tuu momahala ngoka haga valele oomwe nomuti gwo DDT, manga mIipangelo wo gwa kala nokukondjithwa, sho oshigwana sha kala tashi longitha iihemba yasho yopamuthigululwakalo ngasho Etselyakuku, omazimba nosho tuu noshowo omiti dhopashinanena dhOodoom nosho tuu.Minista Kamwi ta pandula noonkondo Ehangano lyUuhaku mUuyuni sho lya kala nokukwathela Epangelo lyaNamibia mekondjitho lyOmalaria nomikithi dhilwe dhi ili nodhi ili. Unene tuu sho lya dhiki nOmbelewa yalyo yUukalelipo moNamibia opo omakwatathano ga kale taga ende nuupu mekondjitho nomeungaungo nomikithi ndhika dhOomalaria nosho tuu. Ta indile natango kEhangano ndika li tsikile nekwathelo lyalyo lya simana noonkondo ku Namibia noshigwana she ngawo. Omuwilikindjayi gwEhangano lyUuhaku mUuyuni, me Chan, okwa pandula noonkondo Namibia sho a kondja nota kondjo nokuungaunga nOmalaria moshilongo nomokati koshigwana she. Ta ti, ‘ Namibia, ngweye Onyothi yoshishani mekondjitho lyOmalaria mokati kayakweni mUumbugantu waAfrika. Onkee otandi ku pe epandulo lya sheywa noku ku indila wu tsikile ngawo. Kehe mpoka to mono omwe, yi tidha noku yi dhipaga, opo Namibia a kale oshilongo shaa na we oomwe nomukithi gwa Malaria,’ Me Chan ta ti ngawo nolupandu olunene nokugwedha po kutya Ehangano lye lyUuhaku mUuyuni, otali kala nokukwathela Namibia niilongo iikwawo muuyuni mokukondjitha Malaria.Chan okwa li wo a talele po Oklinika ya Mpundja mOshitopolwa sha Shana moka a fuulwa wo kiilonga iiwanawa tayi longwa kAapangi hoka yi na sha nokuungaunga nomukithi gwa Malaria moshitopolwa shawo. Omupangi Omukuluntu pOkapangelo ka Mpundja mpoka tate Thomas Lazarus, okwa lombwele Chan nosheendo she shoka sha li sha kwatelwa komeho ku Gavena ya Shana tate Klemens Kashuupulwa nOmugandjimayele gwOministeli yUuhaku, Omundohotola Naftali Hamata, noshowo kOmupeministeli yOnaakulwa Aakulu me Hilma Nikanor, nosha taambwa ko kOmunashipundi gwElelo lya Shana Kaansela Loth Kuushomwa, kutya yo mOmpundja omukithi gwOmalaria kaye gu shi mo we ngashi nale. Ta ti pokati ka Apilili omumvo gwa zi ko na Apilili nuumvo, omwa li ashike mwa kwatwa omuntu gumwe kOmalaria, a zi nago nokuli koZimbabwe hoka a li a katalela po. Taye mu ulikile nkene haya longitha omiti mwa kwatelwa nOmatsegakuku nomazimba mokukelela nokudhipaga oomwe nomalaria. Taye mu ulikile wo nkeen haya pombele omagumbo nomahala ngoka haga valele oomwe. Me Chan okwa li a fuuuka nonkondo nokwa indile Aapundja ya tsikile ngawo nekondjitho lyOmalaria noku ga vudha mo thiluthilu.

Stay informed with The Namibian – your source for credible journalism. Get in-depth reporting and opinions for only N$85 a month. Invest in journalism, invest in democracy –
Subscribe Now!

Latest News